Στον πυρήνα κάθε οργανωμένου κράτους στέκει η εξουσία του να εισπράττει φόρους και εισφορές, να διαχειρίζεται τα κοινά βάρη και να χρηματοδοτεί τη λειτουργία του. Η αρμοδιότητα αυτή, στενά δεμένη με την έννοια της εθνικής κυριαρχίας, δεν είναι απλώς μία διοικητική λειτουργία· είναι έκφραση του ίδιου του κοινωνικού συμβολαίου που θεμελιώνει την έννομη τάξη. Η μεταβίβασή της σε ιδιώτες δεν συνιστά μία απλή τεχνική επιλογή, αλλά μία βαθιά πολιτειακή μετατόπιση.
Με το άρθρο 215 του ν. 5193/2025, το κράτος θεσπίζει τη δυνατότητα ανάθεσης της διαχείρισης και είσπραξης οφειλών προς τον ΕΦΚΑ σε ιδιωτικούς φορείς, εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Η νέα αυτή ρύθμιση, που αγγίζει τις οφειλές αγροτών και επαγγελματιών, παρουσιάζεται ως λύση τεχνικής φύσης: επιδιώκεται η αποσυμφόρηση του κρατικού μηχανισμού και η αύξηση της αποτελεσματικότητας. Όμως, κάτω από τη ρητορική της αποδοτικότητας αναδύονται κρίσιμα νομικά και θεσμικά ερωτήματα.
Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει ότι η είσπραξη δημοσίων εσόδων ανήκει στον πυρήνα της δημόσιας εξουσίας (πρβλ. ΣτΕ 2533/2013, ΣτΕ 1571/2009). Δεν είναι δραστηριότητα που μπορεί να ιδιωτικοποιηθεί κατά το δοκούν, χωρίς ρητή και σαφή εξουσιοδότηση του νομοθέτη και χωρίς διαρκή και ουσιαστικό έλεγχο εκ μέρους του κράτους. Ούτε μπορεί να επιτρέπεται η αυτονόμηση του εισπρακτικού μηχανισμού από την εγγύηση της διοικητικής νομιμότητας.
Η ιδιωτική είσπραξη ασφαλιστικών οφειλών, ακόμα και υπό την επίφαση της “διαμεσολάβησης” ή “ενημέρωσης”, κινδυνεύει να διαρρήξει τον δεσμό εμπιστοσύνης ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος. Ιδίως όταν στρέφεται προς κοινωνικές ομάδες που διαχρονικά βρίσκονται σε ευάλωτη θέση, όπως οι αγρότες και οι μικροεπαγγελματίες. Η μεταβίβαση της είσπραξης σε ιδιώτες δεν είναι απλώς ζήτημα αποτελεσματικότητας· είναι πρωτίστως ζήτημα νομιμοποίησης της κρατικής εξουσίας.
Η ασαφής διατύπωση του άρθρου 215 και η έλλειψη αυστηρών δικλείδων προστασίας του δημοσίου συμφέροντος θέτουν σε δοκιμασία τις θεμελιώδεις αρχές της διοικητικής δράσης:
- Αρχή της νομιμότητας: Κάθε πράξη είσπραξης πρέπει να έχει σαφή και πλήρη νομοθετική θεμελίωση.
- Αρχή της διαφάνειας και λογοδοσίας: Η διαχείριση δημόσιου χρήματος απαιτεί αυξημένα επίπεδα ελέγχου και δημόσιου απολογισμού.
- Αρχή της αναλογικότητας και προστασίας του οφειλέτη: Η μέθοδος είσπραξης πρέπει να είναι σύμφωνη με τα δικαιώματα του πολίτη και το Σύνταγμα.
Σε τελική ανάλυση, το ερώτημα που ανακύπτει είναι βαθύτερο:
Μπορεί το κράτος να εκχωρεί τον ίδιο του τον ρόλο ως εγγυητή της κοινωνικής αλληλεγγύης σε ανώνυμες ιδιωτικές επιχειρήσεις;
Η απάντηση δεν είναι απλώς νομική· είναι αξιακή.
Η είσπραξη φόρων και εισφορών δεν είναι ένα ακόμη εμπόρευμα σε μία αγορά υπηρεσιών. Είναι η ζωντανή πράξη του κράτους δικαίου, η υλοποίηση της συλλογικής βούλησης για τη δημιουργία και τη διατήρηση μιας οργανωμένης κοινωνίας.
Η νομοθετική τάση που εκδηλώνεται με το άρθρο 215 του ν. 5193/2025, αν δεν ανακοπεί ή αν δεν πλαισιωθεί από αυστηρές θεσμικές εγγυήσεις, ενδέχεται να καταστήσει το κράτος όχι αρωγό αλλά αντίπαλο του πολίτη, έναν απρόσωπο μηχανισμό εξαναγκασμού, αδύναμο να υπερασπιστεί την ίδια του τη νομιμοποίηση.
Σε ένα κράτος δικαίου, η απονομή της δικαιοσύνης, η είσπραξη των φόρων και η προστασία των ευάλωτων δεν μπορεί να μετατραπεί σε πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Είναι και πρέπει να παραμείνει πυρήνας της ίδιας της κρατικής υπόστασης.
